Toen professioneel ijsklimmer William Gadd in 2014 met een kaart Mount Kilimanjaro beklom, geloofde hij zijn ogen niet: “Bijna alle gletsjers waren verdwenen. De kaart was volledig inaccuraat en driekwart van de ijsroutes waren al gesmolten.” Voor een vergelijkingsproject keerde de Canadese klimmer afgelopen jaar terug naar de berg om te kijken hoe de klimroutes waren veranderd. “Dit was een nog grotere schok. Een heel aantal van de routes van zes jaar terug waren nu ook totaal verdwenen, zelfs de bekende Messner-route.’’

85% kleiner geworden

Het is misschien wel het bekendste plaatje van Tanzania: de Kilimanjaro. Op de voorgrond de groengele savanne, enkele bomen en misschien een groep giraffen of olifanten. In de verte gaat het landschap geleidelijk omhoog. Door enkele wolkjes heen doemt daarboven de witte piek van Afrika’s hoogste berg op. We zullen moeten wennen aan een ander beeld: binnen enkele jaren verliest deze piek zijn witte kleuren. 

In de afgelopen eeuw (1912-2012) is de vaste ijskap boven op Mount Kilimanjaro 85 procent kleiner geworden, rapporteren wetenschappers in vakblad The Cryosphere. Diezelfde wetenschappers concluderen dat in het gunstigste scenario al het vaste ijs op de berg tegen het jaar is 2060 verdwenen.

Het ijs verdwijnt door de opwarming van de aarde. Een verschil van slechts 1,6 graden zet dit alles in gang. Daarnaast is er in de afgelopen twee eeuwen minder neerslag gevallen op de berg. Sneeuw reflecteert de stralingswarmte van de zon, als een beschermende laag op het ijs. Omdat er minder sneeuw valt, komt deze stralingswarmte direct op de ijskap terecht.

Gadd is zich als professioneel klimmer al langer bewust dat gletsjers wereldwijd kleiner worden. Toch komt zijn ervaring in Tanzania harder aan dan verwacht: “Tropische klimaten zijn van zichzelf stabieler, dat het ook hier zo hard achteruit ging zette me echt aan het denken.’’ Sindsdien probeert de atleet zijn ecologische voetafdruk zo klein mogelijk te houden: “Ik eet nagenoeg geen vlees, ik rijd zuiniger en ik koop duurzame spullen die lang meegaan. Voor mijn werk kan ik niet compleet stoppen met vliegen, maar als ik het vliegtuig pak blijf ik wel langer op locatie.’’

Laatste kans toerisme

Met zestigduizend toeristen per jaar staat Mount Kilimanjaro op de tweede plaats van best verdienende natuurparken in Tanzania. Nummer één is de Serengeti. Voordat alle sneeuw en ijs verdwijnt, wordt een toename aan toeristen verwacht. Dit zijn zogeheten last-chance toeristen, die de berg nog in zijn originele glorie willen ervaren. Bas Amelung van de universiteit Wageningen onderzoekt de gevolgen en oplossingen voor het natuurpark wanneer de sneeuw daadwerkelijk weg is.

Amelung legt uit: “Op korte termijn verwachten we veel toeristen die snel nog even de sneeuw op zo’n tropische plek willen meemaken.” Hierna verwacht de universitair docent een flinke daling van internationale toeristen. “Het park kan het beste inspelen op de groeiende hoeveelheid dagjesmensen uit Tanzania en meer investeren in voorzieningen zoals picknickplaatsen.”

Vergaande gevolgen

Sinds de realisatie is ingedaald dat de ijskap in de komende jaren verdwijnt, wordt er meer gekeken naar wat dit lokaal betekent. Een studie van The Nelson Mandela African Institution of Science and Technology uit 2019 voorziet een groot tekort aan water in de omliggende gebieden van de berg. Dit tekort raakt de landbouw het hardst. In 2050 wordt een watertekort van 71 procent verwacht. Ook zal er 27 procent minder energie gewonnen worden uit de rivieren door het uitblijven van smeltwater.

Bergbeklimmen makkelijker

Het is nog een beetje tasten in het duister, maar onderzoeker Amelung vermoedt dat het voor bergbeklimmers juist een populairdere bestemming wordt. “De verdwijning van sneeuw en ijs maakt de klim op zichzelf beter te doen. Er komt minder kou en sneeuwgevaar. Daarnaast zorgt de stijgende temperatuur voor een luchtdrukverschil richting de top, waardoor er meer zuurstof in de lucht komt. Dit maakt het bereiken van de top dus relatief makkelijker.” Dat is dan in ieder geval íets om naar uit te kijken.